Le fada an lá, tá easpa feasachta ar thábhacht na bratphortach, lena n-áirítear an ról ríthábhachtach a imríonn siad i gcaomhnú bithéagsúlachta, a bhfeidhmeanna i rialú aeráide agus uisce, agus an ról a imríonn siad i rialú creimthe.
Tá bratphortaigh á ndíghrádú go tapa trí mheascán de ghníomhaíocht dhaonna, athrú aeráide agus próisis nádúrtha. Scaoileann portaigh dhíghrádaithe carbóin atá stóráilte sa mhóin, cuireann siad isteach ar cháilíocht an uisce, cuireann siad le hathrú aeráide, agus cailleann siad luach éiceolaíoch.
Sonraítear thíos na príomhbhrúnna ar bhratphortaigh:
Príomhbhrúnna
Gearradh móna
Cailltear gnáthóg má bhaintear móin as portaigh le haghaidh úsáid tí nó tráchtála. Ina theannta sin, athraíonn na próisis bainte móna foirm nádúrtha an phortaigh a chuireann isteach ar an hidreolaíocht. Cruthaíonn aghaidh ghearrtha bruach móna crios géar ina dtiteann an maoschlár go mór, triomaítear móin agus scaoiltear carbóin atá stóráilte sa mhóin ar feadh na mílte bliain.
Dó
Cailltear fásra dromchla mar thoradh ar dhóiteáin ar phortaigh, lena n-áirítear na speicis fhoirmithe móna, chomh maith le fiadhúlra eile mar inveirteabraigh agus éin neadaithe ar an talamh. Is féidir le hamanna aisghabhála do speicis éagsúla plandaí tar éis dóiteán a bheith éagsúil, agus athraíonn pobail phlandaí go mór nuair a tharlaíonn dó arís agus arís eile. Mar thoradh ar an tionchar fadtéarmach a bhíonn ag dó arís agus arís eile, déantar athrú iomlán ar an bhfásra ar dhromchla na bportach, cailltear na speicis thábhachtacha a fhoirmíonn portaigh mar sphagnum agus cuireann sé le creimeadh móna agus méadú ar rith uisce.
Draenáil & Athshlánú
Íslíonn díoga draenála ar phortaigh an maoschlár agus is féidir leo creimeadh agus ocsaídiú móna a thionscnamh. Is féidir le sean-dhraenacha fós dul i bhfeidhm ar an hidreolaíocht. Nuair a bhíonn an maoschlár íslithe, athraítear barrchiseal an phortaigh agus athraíonn comhdhéanamh na speiceas agus stopann an chuid sin den phortach de bheith ag déanamh móna. Is féidir leis an mhóin faoin dromchla a bheith comhbhrúite, ag crapadh de réir mar a chailltear uisce ó na sraitheanna seo agus is féidir le dromchla an phortaigh dul i léig. Tá drochthionchar ag draenáil na bportach ar cháilíocht na n-acmhainní fionnuisce de réir mar a chuirtear dlús leis an rith chun srutha uisce, rud a fhágann creimeadh móna agus ábhar orgánach a chur leis an uisce.
Speicis Neamhdhúchasacha Ionracha
Imríonn coilíniú bratphortach ag speicis ionracha neamhdhúchasacha mar an Róslabhras ponticum agus an Péine Glóthach (Pinus contorta) tionchar suntasach ar phobail phlandaí agus fiadhúlra ar an bportach. Trí iomaíocht le haghaidh spáis, fágtar fásra dúchasach as an áireamh ag speicis ionracha, agus nuair a bhíonn siad bunaithe is féidir leo scaipeadh go tapa agus is deacair iad a rialú.
Foraoisiú
San am a chuaigh thart, cuireadh go forleathan buaircínigh neamhdhúchasacha ar bhratphortaigh. Bhí sé indéanta na crainn seo a chur trí ghréasán de chlaiseanna agus díoga draenála, rud a chuir isteach go mór ar hidreolaíocht na bportach seo. Chomh maith le draenáil, tá meáchan na gcrann tar éis an mhóin thíos a chomhbhrú.
Innilt & Bainistiú Beostoic
Féadann innilt throm phortaigh dul i bhfeidhm go mór ar chlúdach an fhásra. San am a chuaigh thart, ní raibh dlús stocála ar phortaigh inbhuanaithe agus cailleadh fásra agus plandaí foirmithe móna dá bharr. Is féidir le ró-innilt fásra agus póitseáil dromchla an phortaigh cur le creimeadh freisin. Is ceist í tearc-innilt más é an cuspóir bainistíochta cothabháil a dhéanamh ar ghnáthóga oscailte ar phortaigh. Féadfaidh sé cur freisin le ceannas roinnt speiceas, méadú gaolmhar ar an leibhéal bruscair plandaí agus fásra marbh a d’fhéadfadh cur leis an mbaol dóiteáin, go háirithe le linn tréimhsí fada tirime. Tá portaigh níos so-ghabhálaí i leith tinte fiáine de bharr droch-choinníollacha portaigh ar féidir iad a chur i leith tearc-innilt, cleachtais stairiúla dó arís agus arís eile agus draenáil.
Tá gníomhaíochtaí eile a bhaineann le bainistiú beostoic ag déanamh dochair ar nós beathú forlíontach, rud a d’fhéadfadh cur le saibhriú cothaitheach agus le creimeadh mar thoradh ar stoc a dhíriú in aon láthair amháin ina n-úsáidtear friothálacha.
Forbairtí áineasa agus bonneagair
Cuireann forbairtí bonneagair, ar nós bóithre a thógáil, isteach ar hidreolaíocht nádúrtha na bportach agus mar thoradh air sin cailltear gnáthóg agus scoilteadh gnáthóg. D’fhéadfadh rochtain mhíchuí thar phortaigh a chuimsiú le céim na tógála do na forbairtí seo a dhéanfaidh dochar do dhromchla an phortaigh agus don mhóin faoi bhun in aice leis an láithreán forbartha, agus is féidir go dtógfaidh sé blianta fada le haisghabháil ansin.
Briseadh Aeráide
Beidh tionchar ag tréimhsí sínte triomach agus teagmhais bháisteach an-mhór ar hidreolaíocht an phortaigh. Athrófar na pobail fhásra ar an bportach le plandaí éagsúla ag freagairt do na patrúin aimsire atá ag athrú. D’fhéadfadh samhraí níos teo agus níos tirime luas a chur le meath na móna, go háirithe ar láithreáin a ndearnadh damáiste dóibh cheana féin. D’fhéadfadh báisteach throm ar phortaigh dhíghrádaithe cur le creimeadh agus tuilte. D’fhéadfadh go n-éireodh le toir agus plandaí soithíoch, áit a mhéadaíonn a gclúdach ar dhromchla na bportach, agus nach mbíonn na caonaigh a fhoirmíonn móna chomh flúirseach. D’fhéadfadh an dinimic athraitheach seo sna pobail phlandaí ar na portaigh cur isteach ar chumas na móna carbóin a stóráil. Beidh bratphortaigh slána agus á ndéanamh go gníomhach níos athléimní i gcoinne tionchair dhiúltacha an athraithe aeráide.